कार्यालयमा सञ्चार र व्यवस्थापन सूचना प्रणाली

 कार्यालयमा सञ्चारको महत्व, प्रकार, माध्यम
दुई वा सो भन्दा बढी व्यक्तिहरु, संस्थाहरु वा निकायहरु बीचमा गरिने औपचारिक वा अनौपचारिक विचार, राय वा धारणा, सूचना आदि आदान प्रदान गर्ने काम नै सञ्चार हो । सामान्यतया सञ्चार भाषाको माध्यमबाट हुने गर्छ । यसमा प्रेशक (sender),  माध्यम (channel) र प्रापक (receiver) अनिवार्यता रहन्छ । प्रेशकले आफ्नो  शन्देश भाषा वा संकेतको माध्यमबाट प्रशारण गर्छ । माध्यमले प्रापक समक्ष लैजान मद्दत गर्छ भने प्रापकले आफुले प्राप्त गरेको शन्देश बुझेपछि सञ्चारको  एक तर्फि प्रक्रिया समाप्त हुन्छ ।

कार्यालयमा सञ्चारको महत्व 

1.  कार्यालयको दैनिक कामका सिलसिलामा माथिल्लो तहबाट तल्लो तहमा दिइने आदेश तथा तलबाट  माथि गरिने रिपोटिङ मा मात्र पनि संचारको आवश्यकता हुन्छ । कार्यालयमा सञ्चार बिना कुनै पनि कार्य गर्न सकिदै न । 
2.  समन्वय र नियन्त्रणका लागि सबै भन्दा महत्वपूर्ण औजार भनेको संचार हो । 
3.  प्रभाववकारी संचारको माध्यमबाट कर्मचारीमा उत्पप्रेरणा जगाउन सकिन्छ । 
4.  कर्मचारीहरुमा आवश्यक पर्ने ज्ञान सिप प्रवृत्तिमा सुधार ल्याउनको लागि प्रदान गरिने तालिमका लागि पनि संचार अति नै महत्वपूर्ण मानिन्छ ।
5. व्यक्ति व्यक्ति तथा कार्यालय कार्यालय वा व्यक्ति कार्यालय बिचमा  सेवा र सूचना आदान प्रदान गर्न सञ्चारको आवश्यकता पर्छ । 
6.  सेवाग्राहीलाई संगठनले प्रदान गरिने सेवा बारे जानकारी दिन सञ्चारको महत्त्वपूर्ण स्थान रहेको छ । 
7.  निर्णयमा स्तरीयता तथा पारदर्शिता कायम गर्नलाई प्रभावकारी संचारको आवश्यकता रहेको छ ।
8.  द्वन्द्व व्यवस्थापन तथा गुनासो सुनुवाहीका लागि पनि संचार अति नै महत्वपूर्ण मानिन्छ । 

संचारका प्रकार 

१. संस्थागत आधारमा संचारलाई आन्तरिक तथा बाह्य संचार गरी दुई भागमा वर्गीकरण गर्न सकिन्छ । संगठनको कुनै इकाई र अर्को इकाई वा भिन्न व्यक्ति आदिमा सुने संचार आन्तरिक संचार हो भने एक संगठन र अर्को संगठन बीच हुने संचारलाई बाह्य सञ्चार भनिन्छ ।
२. अभिव्यक्तिको माध्यमका आधारमा संचारलाई लिखित (निबेदन, तोक, टिप्प्णी र आदेश, पत्र, परिपत्र, फ््याक्स, आ. वा. टेलिप्रिन्टर, टेलेक्स, टेलिग्राफ, इमेल), मौखिक (आमने सामने वा यन्त्रको प्रयोग गरी ) वा सांकेतिक संचारका रुपमा विभक्त गर्न सकिन्छ ।
३. औपचारिकताका आधारमा औपचारिक र अनौपचारिक संचार गरी दुई भागमा वर्गीकरण गर्न सकिन्छ । कुनै व्यक्ति, निकायले अर्को कार्यालय, व्यक्ति वा निकायमा लिखित रुपमा गरिेको आवेदन, पत्र, परिपत्र आदिलाई औपचारिक संचारका रुपपमा लिइन्छ  भने व्यक्ति व्यक्ति बीचमा गरेको कुराकानी गफ आदि अनौपचारिक संचार हुन् ।
४. संचार प्रववाहको आधारमा अधोमूखी, उर्ध्वमूखी वा समतल संचारको रुपमा वगर्गीकरण गर्न सकिन्छ ।

संचारका माध्यमहरु 

ज्ञ) निबेदन, तोक, टिप्प्णी र आदेश, पत्र, परिपत्र, फ््याक्स, आ. वा., टेलिप्रिन्टर, टेलेक्स, टेलिग्राफ
द्द) ऐन कानुन, परिपत्र तथा निर्देशिकाहरु
घ) सिधा सम्पर्क (व्यक्ति, व्यक्ति बीचमा वा कुनै दुई पक्षहरुबीचमा)
द्ध) गोष्ठी सेमिनार आदि
छ) पारस्परिक छलफल
ट) संचार उपकरण जस्तै ः रेडियो, टि. भी., इमेल, इन्टरनेट, भिडियो कन्फेरेन्स आदि
ठ) सांकेतिक चिन्ह, होडिङ वोर्ड आदि ।

 कार्यालयमा व्यवस्थापन सूचना प्रणाली   (MIS) को आवश्यकता र महत्व 

सूचना तथा संचारलाई सरल, प्रभावकारी, शिघ्र र व्यववस्थित बनाउने आधुनिक प्रणाली नै व्यवस्थापन सूचना प्रणाली हो । यसमा सूचनाको आगत, प्रशोधन तथा निर्गत ( Inpiut,  process and output)  को प्रणाली सञ्चालनका लागि प्रबिधि (technology) र मानवीय संसाधन (humanware)  को सँगसगै प्रयोग गरिन्छ । MIS सूचना तथा तथ्याङ्कको संकलन, प्रशोधन एवं वर्र्गीकरण गरी तयारी अवस्थामा भण्डारण गरिने एक प्रकारको सञ्जाल हो । यसको उदाहरणको रुपमा अर्थ मन्त्रालयको FMIS निजाती किताबखानाको PIS भुमी सुधार मन्त्रालयको  LMIS अदिलाई लिन सकिन्छ ।
परम्परागत सूचना प्रणाली र आधुनिक व्यवस्थापन प्रणाली प्रयोगमा कति भिन्नता छ, यसले सञ्चारमा हुने असजिलो लाई सरल बनाउँछ भन्ने कुरा तलको चित्रबाट देखाउछ ।

व्यवस्थापन सूचना प्रणालीको अवश्यकता र महत्व 

1. भरपर्दो र विश्वसनीय सूचना प्राप्त गर्न
2. सूचना तथा तथ्यांकहरुमा एकरुपता कायम गर्न तथा स्वचालित हिसाबले अपडेट हुने व्यवस्था गर्न
3. आवश्यक सूचना हरु एकैस्थानबाट प्राप्त गर्न 
4. सूचना प्राप्तिका लागि व्यक्तिगत सम्बन्धले पार्ने असरलाई न्यूनीकरण गर्न 
5. शीघ्र सूचना प्राप्त गर्न 
6. योजना तथा कुनै नीति , कार्यक्रम आदि तयठ गर्दा वा कुनै निर्णय गर्ने कार्यमा सरल हुन्छ ।
7. संगठनको प्रभावकारिता, दक्षता, कार्यकुशलता अभिवृद्धि हुन्छ । 
8. नियन्त्रण र समन्वयमा सहयोग गर्छ । 
9. सूचनाहरुको तुलनात्मक आधारको काम गर्छ जसले गर्दा उत्तम विकल्पको छनौट गर्न मद्दत गर्छ । 
10. परिवर्तन व्यवस्थापनलाई सहयोग गर्छ ।

नेपालका नगरपालिका र गाँउपलिकाहरूकाे सूचि

स्थानीय तह पुनर्संरचना आयोगले यसै साता सरकारलाई प्रतिवेदन बुझाउँदै ७१९ गाउँपालिका र नगरपालिका हुने प्रस्ताव गरेको छ। यसमा सबैभन्दा चाखलाग्दो कुरा के छ भने पुराना नगरपालिकाबाहेकका लगभग सबै इकाइले नयाँ नाम पाएका छन्। र, यसपटक नयाँ गाउँ र नगरले राजामहाराजाका नामबाट मुक्ति पाएका छन्। यसरी नयाँ नाम प्रस्तावित गर्दा सांस्कृतिक र भाषिक पहिचानका आधारमा भूगोलको नयाँ नामाकरण र पुनर्नामाकरण गरिएको हो।

नयाँ गाउँपालिका र नगरपालिकाको नामाकरणसहितको सूचीः

---

इलाम

नगरपालिका (४)

इलाम नगरपालिका, देउमाई नगरपालिका, माई नगरपालिका र सूर्योदय नगरपालिका
गाउँपालिका (६)

फाकफोकथुम गाउँपालिका, चुलाचुली गाउँपालिका, माइजोगमाई गाउँपालिका, माङसेवुङ गाउँपालिका, रोङ गाउँपालिका र सन्दकपुर गाउँपालिका

ताप्लेजुङ

नगरपालिका (१)

फुङलिङ नगरपालिका
गाउँपालिका (८) 

आठराई त्रिवेणी गाउँपालिका, सिदिङ्वा गाउँपालिका, फक्ताङलुङ गाउँपालिका, मिक्वाखोला गाउँपालिका, मेरिङ्देन गाउँपालिका, मैवाखोला गाउँपालिका, याङवरक गाउँपालिका र सिरिजङ्गा गाउँपालिका

पाँचथरनगरपालिका (१)

फिदिम नगरपालिका
गाउँपालिका (७) 

फालेलुङ गाउँपालिका, फाल्गुनन्द गाउँपालिका, हिलिहाङ गाउँपालिका, कुम्मायक गाउँपालिका, मिक्लाजुङ गाउँपालिका, तुम्बेवा गाउँपालिका र याङवरक गाउँपालिका

झापा

नगरपालिका (८) मेची नगर नगरपालिका, दमक नगरपालिका, कन्काई नगरपालिका, भद्रपुर नगरपालिका, अर्जुनधारा नगरपालिका, शिवशताक्षी नगरपालिका, गौरादह नगरपालिका र बिर्तामोड नगरपालिका

गाउँपालिका (७) 

कमल गाउँपालिका, गौरीगञ्ज गाउँपालिका, बाह्रदशी गाउँपालिका, झापा गाउँपालिका, बुद्धशान्ति गाउँपालिका, हल्दिवारी गाउँपालिका र केचनाकल गाउँपालिका

संखुवासभा
नगरपालिका (५) चैनपुर नगरपालिका, धर्मदेवी नगरपालिका, खाँदबारी नगरपालिका, मादी नगरपालिका र पाँचखपन नगरपालिका
गाउँपालिका (५) भोटखोला गाउँपालिका, चिचिला गाउँपालिका, मकालु गाउँपालिका, सभापोखरी गाउँपालिका र सिलिचोङ गाउँपालिका

उदयपुर
नगरपालिका (४) कटारी नगरपालिका, चौदण्डीगढी नगरपालिका, त्रियुगा नगरपालिका र बेलका नगरपालिका
गाउँपालिका (४) उदयपुरगढी गाउँपालिका, ताप्ली गाउँपालिका, रौतामाई गाउँपालिका र सुनकोशी गाउँपालिका

धनकुटा
नगरपालिका (३) पाख्रिबास नगरपालिका, धनकुटा नगरपालिका र महालक्ष्मी नगरपालिका
गाउँपालिका (४) साँगुरीगढी गाउँपालिका, खाल्सा छिन्ताङ सहिदभूमि गाउँपालिका, छथर जोरपाटी गाउँपालिका र चौबिसे गाउँपालिका

खोटाङ
नगरपालिका (२) हलेसी तुवाचुङ नगरपालिका र रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिका
गाउँपालिका (८) ऐँसेलुखर्क गाउँपालिका, लामीडाँडा गाउँपालिका, जन्तेढुंगा गाउँपालिका, खोटेहाङ गाउँपालिका, केपिलासगढी गाउँपालिका, दिप्रुङ गाउँपालिका, साकेला गाउँपालिकार बराहपोखरी गाउँपालिका

ओखलढुङ्गा
नगरपालिका (१) सिद्धिचरण नगरपालिका
गाउँपालिका (७) खिजिदेम्बा गाउँपालिका, चम्पादेवी गाउँपालिका, चिशांखुगढी गाउँपालिका, मानेभञ्ज्याङ गाउँपालिका, मोलुङ गाउँपालिका, लिखु गाउँपालिका र सुनकोशी गाउँपालिका

सोलुखुम्बु

नगरपालिका (१) सोलु दूधकुण्ड नगरपालिका
गाउँपालिका (७) दूधकोशी गाउँपालिका, खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका, दूधकौशिका गाउँपालिका, नेचासल्यान गाउँपालिका, माहाकुलुङ गाउँपालिका, लिखु पिके गाउँपालिका र सोताङ गाउँपालिका

सुनसरी

उपमहानगरपालिका (२) इटहरी उपमहानगरपालिका, धरान उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (४) इनरुवा नगरपालिका, दुहबी नगरपालिका, रामधुनी नगरपालिका, बराह नगरपालिका

गाउँपालिका (६) देवानगन्ज गाउँपालिका, कोसी गाउँपालिका, गढी गाउँपालिका, बर्जु गाउँपालिका, भोक्राहा गाउँपालिका, हरिनगरा गाउँपालिका।

बारा

उपमहानगरपालिका (१) सिमरा जितपुर उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (५)  कोल्हाबी नगरपालिका, कलैया नगरपालिका, सिम्रोनगढ नगरपालिका, महागढीमाई नगरपालिका, निजगढ नगरपालिका

गाउँपालिका (७) देवताल गाउँपालिका, परवानीपुर गाउँपालिका, बारागढी गाउँपालिका, फेटा गाउँपालिका, प्रसौनी गाउँपालिका, कोटवाल गाउँपालिका, पचरौटा सतमौजा गाउँपालिका

पर्सा

उपमहानगरपालिका (१) वीरगन्ज उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (१) पोखरिया नगरपालिका

गाउँपालिका (९) जगनाथपुर गाउँपालिका, पटेर्वा सुगौली गाउँपालिका, सखुवा प्रसौनी गाउँपालिका, सुवर्णपुर गाउँपालिका, धोबीनी गाउँपालिका, विश्रामपुर गाउँपालिका, पकाहा मैनपुर गाउँपालिका, बलेवा प्रसौनी गाउँपालिका, हरपुर गाउँपालिका

रौतहट

नगरपालिका (३) चन्द्रपुर नगरपालिका, गौरनगरपालिका, गरुडा नगरपालिका

गाउँपालिका (१२) भीनक गाउँपालिका, भगवती गाउँपालिका, बैधीमाई गाउँपालिका, बिजयपुर गाउँपालिका, परोहा गाउँपालिका, गढीमाइ गाउँपालिका, गजरा गाउँपालिका, कटहरिया गाउँपालिका, ईशनाथ गाउँपालिका, मौलापुर गाउँपालिका, वृन्दावन गाउँपालिका, राजपुर गाउँपालिका

सप्तरी

नगरपालिका (६) पातो नगरपालिका, सप्तकोशी कञ्चनरुप नगरपालिका, हनुमाननगर योगिनीमाई नगरपालिका, राजविराज नगरपालिका, शम्भुनाथ नगरपालिका, बरसाइन

गाउँपालिका (६) सुमङ गाउँपालिका, मोहली गाउँपालिका, तोपा गाउँपालिका, बेल्ही चपेना गाउँपालिका, खडक गाउँपालिका, छिन्नमस्ता गाउँपालिका

महोत्तरी

नगरपालिका (३) बर्दिबास नगरपालिका, जलेश्वर नगरपालिका, गौशाला नगरपालिका

गाउँपालिका (१०) सोनमा गाउँपालिका, सम्सी गाउँपालिका, लोहरपट्टी गाउँपालिका, रामगोपालपुर गाउँपालिका, मनरा गाउँपालिका, मटिहानी गाउँपालिका, भंगाहा गाउँपालिका, बलवा गाउँपालिका, औरही गाउँपालिका, पिपरा गाउँपालिका, एकडारा गाउँपालिका

धनुषा

उपमहानगरपालिका (१) जनकपुर उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (८) गणेशमान चारनाथ नगरपालिका, धनुषाधाम नगरपालिका, योगीबाबा नगरपालिका, सहिदनगर नगरपालिका, सप्तऋषि नगरपालिका, क्षिरेश्वरनाथ नगरपालिका, मिथिला नगरपालिका, नगराइन नगरपालिका

गाउँपालिका (४) जमुनी गाउँपालिका, मिथिला बिहारी गाउँपालिका, हंसपुर गाउँपालिका,कमला सिद्धिदात्री गाउँपालिका

सर्लाही

नगरपालिका (८) हरिपुर्वा नगरपालिका, श्रीनगर सागरनाथ नगरपालिका, बरहथवा नगरपालिका, बलरा नगरपालिका, हरिपुर नगरपालिका, लालबन्दी नगरपालिका, मलंगवा नगरपालिका, हरिवन नगरपालिका

गाउँपालिका (८) कविलासी गाउँपालिका, कर्मैया गाउँपालिका, धनकौल पश्चिम गाउँपालिका, चन्द्रनगर गाउँपालिका, विष्णु गाउँपालिका, बेल्ही गाउँपालिका, गोडैता गाउँपालिका, रामनगर बहुअर्वा गाउँपालिका

सिरहा

नगरपालिका (६) गोलबजार नगरपालिका, धनगढीमाई नगरपालिका, मिर्चैया नगरपालिका, लहान नगरपालिका, सिराहा नगरपालिका, सुखीपुर नगरपालिका

गाउँपालिका (६) औरही गाउँपालिका, कर्जन्हा गाउँपालिका, कल्याणपुर जब्दी गाउँपालिका, विष्णुपुर प्रम गाउँपालिका, भगवानपुर गाउँपालिका, महेशपुर पतारी गाउँपालिका

भक्तपुर

नगरपालिका (४) चाँगुनारायण नगरपालिका, भक्तपुर नगरपालिका, मध्यपुर थिमी नगरपालिका, सूर्यविनायक नगरपालिका

रामेछाप

नगरपालिका (२) मन्थली नगरपालिका, रामेछाप नगरपालिका

गाउँपालिका (६) उमाकुण्ड गाउँपालिका, खाँडादेवी गाउँपालिका, गोकुलगंगा गाउँपालिका, दोरम्बा गाउँपालिका, लिखु गाउँपालिका, सुनापति गाउँपालिका

सिन्धुपाल्चोक

नगरपालिका (३) चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिका, बाह्रबिसे नगरपालिका, मेलम्ची नगरपालिका

गाउँपालिका (९) इन्द्रावती गाउँपालिका, जुगल गाउँपालिका, पाँचपोखरी थाङपाल गाउँपालिका, बलेफी गाउँपालिका, भोटेकोसी गाउँपालिका, लिसंखु पाखर गाउँपालिका, सुनकोसी गाउँपालिका, हेलम्बु गाउँपालिका, त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका

सिन्धुली

नगरपालिका (२) कमलामाई नगरपालिका, दुधौली नगरपालिका

गाउँपालिका (७) गोलन्जर गाउँपालिका, घ्याङलेख गाउँपालिका, तीनपाटन गाउँपालिका, फिक्कल गाउँपालिका, मरिण गाउँपालिका, सुनकोसी गाउँपालिका, हरिहरपुरगढी गाउँपालिका

काभ्रेपलान्चोक

नगरपालिका (६) धुलिखेल नगरपालिका, बनेपा नगरपालिका, पनौती नगरपालिका, पाँचखाल नगरपालिका, नमोबुद्ध नगरपालिका, मण्डन नगरपालिका

गाउँपालिका (७) खानीखोला गाउँपालिका, चौँरीदेउराली गाउँपालिका, तेमाल गाउँपालिका, बेथानचोक गाउँपालिका, भुम्लु गाउँपालिका, महाभारत गाउँपालिका, रोसी गाउँपालिका

दोलखा

नगरपालिका (२) जिरी नगरपालिका, भीमेश्वर नगरपालिका

गाउँपालिका (७) कालिञ्चोक गाउँपालिका, गौरीशंकर गाउँपालिका, तामाकोसी गाउँपालिका, मेलुङ गाउँपालिका, बिगु गाउँपालिका, बैतेश्वर गाउँपालिका, सैलुङ गाउँपालिका

धादिङ

नगरपालिका (२) धुनीबेँसी नगरपालिका, नीलकण्ठ नगरपालिका

गाउँपालिका (११) खनियाबास गाउँपालिका, गजुरी गाउँपालिका, गल्छी गाउँपालिका, गंगाजमुना गाउँपालिका, ज्वालामुखी गाउँपालिका, थाक्रे गाउँपालिका, नेत्रावती गाउँपालिका, बेनीघाट रोराङ गाउँपालिका, रुबी भ्याली गाउँपालिका, सिद्धलेक गाउँपालिका, त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका

रसुवा

गाउँपालिका (५) उत्तरगया गाउँपालिका, कालिका गाउँपालिका, गोसाईँकुण्ड गाउँपालिका, नौकुण्ड गाउँपालिका, पार्वतीकुण्ड गाउँपालिका

काठमाडौं

महानगरपालिका (१) काठमाडौं महानगरपालिका

नगरपालिका (८) कागेश्वरी मनहरा नगरपालिका, कीर्तिपुर नगरपालिका, गोकर्णेश्वर नगरपालिका, चन्द्रागिरी नगरपालिका, टोखा नगरपालिका, तारकेश्वर नगरपालिका, नागार्जुन नगरपालिका, बूढानीलकण्ठ नगरपालिका

नुवाकोट

नगरपालिका (२) विदुर नगरपालिका, ककनी नगरपालिका

गाउँपालिका (१०) किस्पाङ गाउँपालिका, कोल्पु गाउँपालिका, तादी गाउँपालिका, तारकेश्वर गाउँपालिका, दुप्चेश्वर गाउँपालिका, पञ्चकन्या गाउँपालिका, बेलकोटगढी गाउँपालिका, मेघाङ गाउँपालिका, शिवपुरी गाउँपालिका, सूर्यगढी गाउँपालिका

चितवन

महानगरपालिका (१) भरतपुर महानगरपालिका

नगरपालिका (५) कालिका नगरपालिका, खैरहनी नगरपालिका, माडी नगरपालिका, रत्ननगर नगरपालिका, राप्ती नगरपालिका

गाउँपालिका (१) इच्छाकामना गाउँपालिका

मकवानपुर

उपमहानगरपालिका (१) हेटौँडा उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (१) थाहा नगरपालिका

गाउँपालिका (८)  इन्द्रसरोवर गाउँपालिका, कैलाश गाउँपालिका, बकैया गाउँपालिका, बागमती गाउँपालिका, भीमफेदी गाउँपालिका, मकवानपुरगढी गाउँपालिका, मनहरी गाउँपालिका, राक्सिराङ गाउँपालिका

ललितपुर

महानगरपालिका (१) ललितपुर महानगरपालिका

नगरपालिका (२) गोदावरी नगरपालिका, महालक्ष्मी नगरपालिका

गाउँपालिका (३) कोन्ज्योसोम गाउँपालिका, बागमती गाउँपालिका, महांकाल गाउँपालिका

बाग्लुङ

नगरपालिका (४) गल्कोट नगरपालिका, जैमुनी नगरपालिका, ढोरपाटन नगरपालिका, बाग्लुङ नगरपालिका

गाउँपालिका (५) काठेखोला गाउँपालिका, तमानखोला गाउँपालिका, ताराखोला गाउँपालिका, निसीखोला गाउँपालिका, बडिगाड गाउँपालिका, वरेङ गाउँपालिका

गोरखा

नगरपालिका (२) गोरखा नगरपालिका, पालुङटार नगरपालिका

गाउँपालिका (९) आरूघाट गाउँपालिका, गण्डकी गाउँपालिका, चुमनुव्री गाउँपालिका, धार्चे गाउँपालिका, भीमसेन गाउँपालिका, सहिद लखन गाउँपालिका, सिरानचोक गाउँपालिका, सुलीकोट गाउँपालिका, अजिरकोट गाउँपालिका

कास्की

महानगरपालिका (१) पोखरा लेखनाथ महानगरपालिका

गाउँपालिका (४) अन्नपूर्ण गाउँपालिका, माछापुच्छे गाउँपालिका, मादी गाउँपालिका, रूपा गाउँपालिका

लमजुङ

नगरपालिका (४) बेसीसहर नगरपालिका, मध्यनेपाल नगरपालिका, राइनास नगरपालिका, सुन्दरबजार नगरपालिका

गाउँपालिका (४) क्व्होलासोथार गाउँपालिका, दूधपोखरी गाउँपालिका, दोर्दीगाउँपालिका, मस्र्याङ्दी गाउँपालिका

मनाङ

गाउँपालिका (३) चामे गाउँपालिका, नासो गाउँपालिका, नेस्याङ गाउँपालिका

मुस्ताङ

गाउँपालिका (५) घरपझोङ गाउँपालिका, थासाङ गाउँपालिका, दालोमे गाउँपालिका, लोमन्थाङ गाउँपालिका, बाह्रगाउँ मुक्तिक्षेत्र गाउँपालिका

म्याग्दी

नगरपालिका (१) बेनी नगरपालिका

गाउँपालिका (५) अन्नपूर्ण गाउँपालिका, धौलागिरि गाउँपालिका, मंगला गाउँपालिका, मालिका गाउँपालिका, रघुगंगा  गाउँपालिका

नवलपरासी

नगरपालिका (७) कावासोती नगरपालिका नगरपालिका,  गैँडाकोट नगरपालिका,  देवचुली नगरपालिका,  बर्दघाट नगरपालिका,  मध्यबिन्दु नगरपालिका, रामग्राम नगरपालिका,  सुनवल नगरपालिका

गाउँपालिका (८) त्रिवेणीसुस्ता गाउँपालिका, पाल्हीनन्दन गाउँपालिका, प्रतापपुर गाउँपालिका, बुङ्दीकाली गाउँपालिका, बुलिङटार गाउँपालिका, विनयी गाउँपालिका, सरावल गाउँपालिका, हुप्सेकोट गाउँपालिका

पर्वत

नगरपालिका (२) कुस्मा नगरपालिका, फलेवास नगरपालिका

गाउँपालिका (५) जलजला गाउँपालिका, पैयुँ गाउँपालिका, महाशिला गाउँपालिका, मोदी गाउँपालिका, विहादी गाउँपालिका

स्याङ्जा

नगरपालिका (५) गल्याङ नगरपालिका, चापाकोट नगरपालिका, पुतलीबजार नगरपालिका, भीरकोट नगरपालिका, वालिङ नगरपालिका

गाउँपालिका (६) अर्जुनचौपारी गाउँपालिका, आँधीखोला गाउँपालिका, कालीगण्डकी गाउँपालिका, फेदीखोला गाउँपालिका, बिरुवा गाउँपालिका, हरिनास गाउँपालिका

तनहुँ

नगरपालिका (४) भानु नगरपालिका, भिमाद नगरपालिका, व्यास नगरपालिका, शुक्लागण्डकी नगरपालिका

गाउँपालिका (६) आँबुखैरेनी गाउँपालिका, रिसिङ गाउँपालिका, घिरिङ गाउँपालिका, देवघाट गाउँपालिका, म्याग्दे, गाउँपालिका बन्दीपुर गाउँपालिका

रूपन्देही

उपमहानगरपालिका (१) बुटवल उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (५) देवदह नगरपालिका, लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका, सैनामैना नगरपालिका, सिद्धार्थनगर नगरपालिका, तिलोत्तमा, नगरपालिका

गाउँपालिका (१०) गैडहवा गाउँपालिका, कञ्चन गाउँपालिका, कोटहीमाई गाउँपालिका, मर्चवारी गाउँपालिका, मायादेवी गाउँपालिका, ओमसतिया गाउँपालिका, रोहिणी गाउँपालिका, सम्मरीमाई गाउँपालिका, सियारी गाउँपालिका, शुद्धोधन गाउँपालिका

कपिलवस्तु

नगरपालिका (६) कपिलवस्तु नगरपालिका, बुद्धभूमि नगरपालिका, शिवराज नगरपालिका, महाराजगन्ज नगरपालिका, कृष्णनगर नगरपालिका, वाणगंगा नगरपालिका

गाउँपालिका (४) मायादेवी गाउँपालिका, यशोधरा गाउँपालिका, शुद्धोधन गाउँपालिका, विजयनगर गाउँपालिका

पाल्पा

नगरपालिका (२) रामपुर नगरपालिका, तानसेन नगरपालिका

गाउँपालिका (८) निस्दी गाउँपालिका, पूर्वखोला गाउँपालिका, रम्भा गाउँपालिका, माथागढी गाउँपालिका, तिनाउ गाउँपालिका, बगनासकाली गाउँपालिका, रिब्दिकोट गाउँपालिका, रैनादेवी छहरा गाउँपालिका

अर्घाखाँची

नगरपालिका (३) सन्धिखर्क नगरपालिका, शीतगंगा नगरपालिका, भूमिकास्थान नगरपालिका

गाउँपालिका (३) छत्रदेव गाउँपालिका, पाणिनी गाउँपालिका, मालारानी गाउँपालिका

गुल्मी

नगरपालिका (२) मुसिकोट नगरपालिका, रेसुंगा नगरपालिका

गाउँपालिका (१०) कालीगण्डकी गाउँपालिका, गुल्मीदरबार गाउँपालिका, सत्यवती गाउँपालिका, चन्द्रकोट गाउँपालिका, रुरु गाउँपालिका, छत्रकोट गाउँपालिका, धुर्कोट गाउँपालिका, मदाने गाउँपालिका, मालिका गाउँपालिका, इस्मा गाउँपालिका

रोल्पा

नगरपालिका (१) रोल्पा नगरपालिका

गाउँपालिका (९) त्रिवेणी गाउँपालिका, दुईखोली गाउँपालिका, माडी गाउँपालिका रुन्टीगढी गाउँपालिका, लुङग्री गाउँपालिका, सुकीदह गाउँपालिका, सुनछहरी गाउँपालिका, सुवर्णावती गाउँपालिका, थवाङ गाउँपालिका

प्युठान

नगरपालिका (२) प्युठान नगरपालिका, स्वर्गद्वारी नगरपालिका

गाउँपालिका (७) गौमुखी गाउँपालिका, माण्डवी गाउँपालिका, सरुमारानी गाउँपालिका, मल्लरानी गाउँपालिका, नौवहिनी गाउँपालिका, झिमरुक गाउँपालिका, ऐरावती गाउँपालिका

दाङ

उपमहानगरपालिका (२) तुल्सीपुर उपमहानगरपालिका, घोराही उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (१) लमही नगरपालिका,

गाउँपालिका (७) बंगलाचुली गाउँपालिका,     दंगीशरण गाउँपालिका, गढवा गाउँपालिका, राजपुर गाउँपालिका, राप्ती गाउँपालिका, शान्तिनगर गाउँपालिका, बबई गाउँपालिका

बाँके

उपमहानगरपालिका (१) नेपालगन्ज उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (१) कोहलपुर नगरपालिका

गाउँपालिका (६)  नरैनापुर गाउँपालिका, राप्तीसोनारी गाउँपालिका, बैजनाथ गाउँपालिका, खजुरा गाउँपालिका, डुडुवा गाउँपालिका, जानकी गाउँपालिका

बर्दिया

नगरपालिका (६) गुलरिया नगरपालिका, मधुवन नगरपालिका, राजापुर नगरपालिका, ठाकुरबाबा नगरपालिका, बासगढी नगरपालिका, बारबर्दिया नगरपालिका

गाउँपालिका (२) बढैयाताल गाउँपालिका, गेरुवा गाउँपालिका

रुकुम

नगरपालिका (३) मुसिकोट नगरपालिका,  चौरजहारी  नगरपालिका, आठबिसकोट  नगरपालिका

गाउँपालिका (६) पुथा उत्तरगंगा गाउँपालिका, भूमे गाउँपालिका, सिस्ने गाउँपालिका, बाँफिकोट गाउँपालिका, त्रिवेणी गाउँपालिका, सानी भेरी गाउँपालिका

सल्यान

नगरपालिका (३) शारदा नगरपालिका, बागचौर नगरपालिका, बनगाड कुपिन्डे नगरपालिका

गाउँपालिका (७) कालीमाटी गाउँपालिका, त्रिवेणी गाउँपालिका, कपुरकोट गाउँपालिका, छत्रेश्वरी गाउँपालिका, ढोरचौर गाउँपालिका, कुमाखमालिका गाउँपालिका, दार्मा गाउँपालिका

डोल्पा

नगरपालिका (२) ठूली भेरी नगरपालिका, त्रिपुरासुन्दरी नगरपालिका

गाउँपालिका (६) डोल्पो बुद्ध गाउँपालिका, से फोक्सुन्डो गाउँपालिका, जगदुल्ला गाउँपालिका, मुड्केचुला गाउँपालिका, काइके गाउँपालिका, छार्का ताङसोङ गाउँपालिका

जुम्ला

नगरपालिका (१) चन्दननाथ नगरपालिका

गाउँपालिका (७) कनकासुन्दरी गाउँपालिका, सिँजा गाउँपालिका, हिमा गाउँपालिका, तिला गाउँपालिका, गुठीचौर गाउँपालिका, तातोपानी गाउँपालिका, पातारासी गाउँपालिका

मुगु

नगरपालिका (१) छायानाथ रारा नगरपालिका

गाउँपालिका (३) मुगुम कार्मारोंग गाउँपालिका, सोरु गाउँपालिका, खत्याड गाउँपालिका

हुम्ला

गाउँपालिका (७) सिमकोट गाउँपालिका, नाम्खा गाउँपालिका, खार्पुनाथ गाउँपालिका, सर्केगाड गाउँपालिका, चंखेली गाउँपालिका, अदानचुली गाउँपालिका, ताँजाकोट गाउँपालिका

कालिकोट

नगरपालिका (३) खाँडाचक्र नगरपालिका, रास्कोट नगरपालिका, तिलागुफा नगरपालिका

गाउँपालिका (६) पचालझरना गाउँपालिका, सान्नी त्रिवेणी गाउँपालिका, नरहरिनाथ गाउँपालिका, कालिका गाउँपालिका, महावै गाउँपालिका, पलाता गाउँपालिका

जाजरकोट

नगरपालिका (३) भेरी नगरपालिका, छेडागाड नगरपालिका, त्रिवेणी नलगाड नगरपालिका

गाउँपालिका (४) बारेकोट गाउँपालिका, कुसे गाउँपालिका, जुनीचाँदे गाउँपालिका, शिवालय गाउँपालिका

दैलेख

नगरपालिका (४) नारायण नगरपालिका, दुल्लु नगरपालिका, चामुन्डा बिन्द्रासैनी नगरपालिका, आठबिस नगरपालिका

गाउँपालिका (७) भगवतीमाई गाउँपालिका, गुराँस गाउँपालिका, डुंगेश्वर गाउँपालिका, नौमुले गाउँपालिका, महाबु गाउँपालिका, भैरवी गाउँपालिका,  ठाँटीकाँध गाउँपालिका

सुर्खेत

नगरपालिका (५) वीरेन्द्रनगर नगरपालिका, भेरीगंगा नगरपालिका, गुर्भाकोट नगरपालिका, पञ्चपुरी नगरपालिका, लेकबेसी नगरपालिका

गाउँपालिका (४) चौकुने गाउँपालिका, बराहताल गाउँपालिका, चिङाड गाउँपालिका, सिम्ता गाउँपालिका

बाजुरा

नगरपालिका (४) बडीमालिका नगरपालिका,  त्रिवेणी नगरपालिका, बुढीगंगा नगरपालिका, बुढीनन्दा नगरपालिका

गाउँपालिका (५)  गौमुल गाउँपालिका, पाण्डव गुफा गाउँपालिका, स्वामीकार्तिक गाउँपालिका, छेडेदह गाउँपालिका, हिमाली गाउँपालिका

डोटी

नगरपालिका (२) दिपायल सिलगढी नगरपालिका, शिखर नगरपालिका

गाउँपालिका (७) पूर्वीचौकी गाउँपालिका, बडीकेदार गाउँपालिका, जोरायल गाउँपालिका, सायल गाउँपालिका, आदर्श गाउँपालिका, केआइसिं गाउँपालिका, बोगटान गाउँपालिका

अछाम

नगरपालिका (४) मंगलसेन नगरपालिका, कमलबजार नगरपालिका, साँफेबगर नगरपालिका, पञ्चदेवल विनायक नगरपालिका

गाउँपालिका (६) चौरपाटी गाउँपालिका, मेल्लेख गाउँपालिका, बान्नीगढी जयगढ गाउँपालिका, रामारोशन गाउँपालिका, ढकारी गाउँपालिका, तुर्माखाँद गाउँपालिका

दार्चुला

नगरपालिका (३) महाकाली नगरपालिका, शैल्यशिखर नगरपालिका, मालिकार्जुन नगरपालिका

गाउँपालिका (६) अपिहिमाल गाउँपालिका, दुहुँ गाउँपालिका, नौगाड गाउँपालिका, मार्मा गाउँपालिका, लेकम गाउँपालिका, व्यास गाउँपालिका

बैतडी

नगरपालिका (४) दशरथचन्द नगरपालिका, पाटन नगरपालिका, मेलौली नगरपालिका, पुर्चौडी नगरपालिका

गाउँपालिका (६) सुर्नया गाउँपालिका, सिगास गाउँपालिका, शिवनाथ गाउँपालिका, पञ्चेश्वर गाउँपालिका, दोगडाकेदार गाउँपालिका, डिलासैनी गाउँपालिका

डडेल्धुरा

नगरपालिका (२) अमरगढी नगरपालिका, परशुराम नगरपालिका

गाउँपालिका (५) आलिताल गाउँपालिका, भागेश्वर गाउँपालिका, नवदुर्गा गाउँपालिका, अजयमेरु गाउँपालिका, गन्यापधुरा गाउँपालिका

कञ्चनपुर

नगरपालिका (७) भीमदत्त नगरपालिका, पुनर्वास नगरपालिका, वेदकोट नगरपालिका, महाकाली नगरपालिका, शुक्लाफाँटा नगरपालिका, बेलौरी नगरपालिका, कृष्णपुर नगरपालिका

गाउँपालिका (२) बेलडाँडी गाउँपालिका, लालझाडी गाउँपालिका

कैलाली

उपमहानगरपालिका (१) धनगढी उपमहानगरपालिका

नगरपालिका (६) टीकापुर नगरपालिका, घोडाघोडी नगरपालिका, लम्कीचुहा नगरपालिका, भजनी नगरपालिका, गोदावरी नगरपालिका, गौरीगंगा नगरपालिका

गाउँपालिका (६) जानकी गाउँपालिका, बर्दगोरिया गाउँपालिका, मोहन्याल गाउँपालिका, कैलारी गाउँपालिका, जोशीपुर गाउँपालिका, चुरे गाउँपालिका

बझाङ

नगरपालिका (२) जयपृथ्वी नगरपालिका, बुंगल नगरपालिका

गाउँपालिका (९) केदारस्युँ गाउँपालिका, खप्तडछान्ना गाउँपालिका, छबिसपाथिभेरा गाउँपालिका, तलकोट गाउँपालिका, थलारा गाउँपालिका, दुर्गाथली गाउँपालिका, मष्टा गाउँपालिका, बित्थडचिर गाउँपालिका, सुर्मा गाउँपालिका

अभिलेख व्यवस्थापन

अभिलेख व्यवस्थापनको परिचय, उद्देश्य, आवश्यकता र महत्व
भविश्यमा हुन सक्ने सम्भावित प्रयोगका लागि राखिने लिखित दस्तावेज, कागज, टाइप, मुद्रण वा कम्प्युटर प्रिन्टबाट निकालिएको प्रमाणित सामग्री लाइ अभिलेख भनिन्छ ।  निश्चित प्रयोजनका लागि अधिकार प्राप्त अधिकारीद्वारा  तयार पारी प्रमाण वा सूचनाको लागि सुरक्षित राखिएको महत्वपूर्ण दस्तावेजलाई अभिलेख भनिन्छ ।
कुनै व्यक्ति, संस्था वा संगठनले दैनिक कार्य सम्पादनका क्रममा सिर्जना भएका सूचना, तथ्यांक एवं प्रमाणहरुलाई भविश्यमा उपयोग गर्न सकिने गरी व्यवस्थित तथा क्रमबद्धरुपपमा राख्ने पद्धतिलाई अभिलेख व्यवस्थापन भनिन्छ ।

अभिलेख व्यवस्थापनको उद्देश्य

1. प्रमाणको रुपमा प्रयोग गर्नु
2. कर्मचारीलाई आवश्यक सूचना प्रदान गर्नु 
3. कार्यालयमा रहेका प्रमाण सूचना कागजात आदि लिखतहरुको व्यवस्थित एवं वैज्ञानिक ढंगले र सुरक्षित रुपले राख्ने ।
4. कार्यालयमा प्राप्त भएका र पठाइएका कागजातहरुको विषयगत क्षेत्रगत दर्ता क्रमअनुसार वा कुनै संकेत चिन्हको प्रयोग गरी व्यवस्थित गरी राख्नु । 
5. चाहिएको समयमा अभिलेख तुरुन्त प्राप्त गर्नु । 
6. कार्यालयमा आएका नयाँ कर्मचारहिरुलाई पनि अभिलेख राखिएको विषय बुझ्न सजिलो हुने ।
7. मिसिल, कागजात तथा कुनै पनि डकुमेन्टलाई किरा धमिरा ,चिसो आदिबाट जोगाउनु
8. राम्रो अभिलेख व्यवस्थापन भएमा सेवा प्रवाह चुस्त, छरितो र प्रभावकारी बन्छ साथै कार्यलयको समेत शोभा तथा ख्याती बढ्छ ।

अभिलेख व्यवस्थथापनको आवश्यकता 

1. कुनै पनि संगठनलाई व्ययवस्थित, मर्यादित राख्दै कार्यालाई सरल, प्रभावकारी , मितव्ययी बनाउन
2.  महत्वपूर्ण दस्तावेजहरुको गोमनीयता कायम गर्न ।
3. निर्णयमा हुन सक्ने चलखेललाई नियन्त्रण गर्न 
4. निरिक्षण,  सुपरिवेक्षण, अनुगमन र मूल्यांकनमा प्रभावकारिता हासिल गर्नु । 
5. भावी नीति  योजना , कार्यक्रम, बजेट निर्माणको लागि सहयोग पुरयाउनु । 
6. महत्वपूर्ण दस्तावेजलाई सुरक्षित राख्नु ।
7. थोरै स्रोत साधनको लगानी बाट धेरै सूचना तथा तथ्यांकहरुको उचित भण्डारणको व्यवस्था गर्न । 
8. संस्थागत स्मृतिलाई सबल बनाउन 
9. महत्व, उपयोगताका का आधारमा वर्गीकरण गरी अनावश्यक तथा म्याद पुगेका कागजातहरुलाई धुल्याउन ।
10. कागजातको जिम्मेवारी सार्न, हस्तान्तरण गर्न, दायित्व सुम्पने कामका लागि

अभिलेख व्यवस्थापन चक्र 
अभिलेख व्यव्स्थापन भित्र अभिलेख सिर्जना वा प्राप्ति देख यसको प्रयोग, भण्डारण , पुनप्रयोग र अन्त्यमा धुल्याउने सम्मका क्रियाकलापहरु पर्दछन । अभिलेखको यही जीवन चक्र लाई अभिलेख व्यवस्थापन चक्र भनिन्छ ।

 नेपालको सार्वजनिक प्रशासनमा अभिलेख व्यवस्थापन सम्बन्धी समस्याहरु 

1. प्रशासनिक प्राथमिकतामा अभिलेख व्यवस्थापन पर्दैन । 
2. अभिलेख पराम्परागत हिसाब ले राखिनु 
3. अभिलेख व्यवस्थापन सम्बन्धी उपयुक्त नीति नहुनु ।
4. खोजेको बेला अभिलेख प्राप्त गर्न नसक्नु  ।
5. अव्यवस्थित अभिलेख का कारण कतिपय अड्डामा विचौलियको समेत प्रभाव देखिएको ।
6. अभिलेख व्यवस्थापन शाखामा काम गर्ने कर्मचारीहरु उच्च मनोबल युक्त नहुनु । 
7. बरबुझारथ प्रक्रिया औपचारिकता मात्र रहनु ।
8. पुराना अभिलेख हरु किरा धमिराले खाई सडेको अवस्थामा हुनु, त्यसको उचित संरक्षण नहुनु । 
9. नयाँ प्रविधि प्रयोग सम्बन्धमा दक्ष कर्मचारी नहुनु , अन्य साधन स्रोतको अभाव तथा इच्छा शक्ति समेत नदेखिनु ।
10. कर्मचारीमा अझै पनि Change resist culture  विद्यमान रहनु ।

उपयुक्त समस्या समाधान गर्नका लागि केही सुझाबहरु

• अभिलेख व्यवस्थापन सम्बन्धी उपयुक्त नीति तय गर्ने ।  
• नयाँ प्रविधिमा आधारित अभिलेख प्रणालीको विकास गर्दै जाने , MIS  को प्रयोग क्रमश सबै अड्डामा विस्तार गर्दै जाने । 
• स्रोेत साधनको उचित प्रबन्ध गर्ने,
• कर्मचारीहरुलाई पर्याप्त तालिमको व्यवस्था गर्ने 
• पुरातात्विक तथा ऐतिहासिक अभिलेखहरुको ःष्अचयाष्mिष्लन वा म्ष्तष्शबतष्यल गर्ने 
• कानून बमोजिम धुल्याउन समयावधी नाघेका अभिलेखहरु अनिवार्य धुल्याउनु पर्ने व्यवस्था गर्ने 
• कर्मचारी कासमू सँग अभिलेख व्यवस्थापनलाई आवद्ध गर्ने 
• सरुवा हुँदा बरबुझारथ गर्ने प्रक्रियालाई सार्थक बनाउने 
• अभिलेख राखिने ठाउँको उचित व्यवस्थापन गर्ने, सुख्खा राख्ने, किटनासक औषधीको प्रयोग  गर्ने आदि ।

कार्यालय व्यवस्थापन

 कार्यालय  र कार्यालय व्यवस्थापनको अवधारणा र महत्व

शाब्दिक अर्थमा कार्य गर्ने निश्चित स्थान नै कार्यालय हो  । यो संगठनको इकाइ हो ।  प्रशासनिक अर्थमा प्रशासनिक कार्यहरु सञ्चालनार्थ कर्मचारीहरु उपस्थित भई आफ्ना सेवाग्राहीका सरोकारका विषयहरु माथि विभिन्न क्रियाकलाप गर्ने निश्चित स्थान, भवनलाई कार्यालय भन्न सकिन्छ । कार्यालयमा सामान्यतया निश्चत उद्देश्य प्राप्तिका लागि कर्मचारीहरु, सेवाग्राहीहरु, भौतिक सरसामग्री, सूचना प्रविधि वा सोको संयन्त्र तथा कार्य प्रक्रियाको संयोजन गरिएको हुन्छ । कार्यालयमा सधै स्थान मात्र नभै यसले गर्ने कार्य महत्वपूर्ण भएकोले कार्य स्वयं पनि कार्यालय हो ।

कार्यालयका कार्यहरु

आधारभुत कार्यहरु

• सूचना प्राप्त गर्नु र संकलन गर्नु 
• सूूचना तथा जानकारीको अभिलेखन गर्नु
• सूचनालाई व्यवस्थित गर्नु र विश्लेषण गर्नु 
• जानकारी प्रप्त गर्नु 

सहायक कार्यहरु

• व्यवस्थापकीय कार्य 
• कर्मचारी सम्बन्धी कार्य 
• जनसम्पर्क, समन्वयात्मक कार्य 
• सम्पत्तिको सुरक्षा कार्य
• कार्यालय सामग्री र मसलन्दको व्यवस्था गर्नु 
• समन्वय गर्नु 

 कार्यालय व्यवस्थापनको अवधारणा

कार्यालयको काम कारवाहीलाई प्रभावकारी बनाई सेवा प्रदान गर्ने कार्य स्वतस्फुर्त बनाउन गरिने सम्पूर्ण क्रियाकलाप नै कार्यालय व्यवस्थापन हो । 

अर्को शब्दमा भन्दा कार्यालयमा हुने स्रोतहरुको प्रभावकारी संयोजन र परिचालन तथा उपयोग गरी अवश्यक नतिजा प्राप्त गर्न उद्यत रहने कार्य नै कार्यालय व्यवस्थापन हो । सामान्यतया कार्यालयमा मानवीय स्रोत, भौतिक स्रोत, वित्तिय स्रोत, सूचना स्रोत, अभिलेख तथा संस्थागत संझना, बजार, तथा बाह्य वातावरण आदि स्रोतहरु विद्यमान रहन्छन् । यी स्रोतहरुको उपयुक्त ढंगले संयोजन, परिचालन, प्रयोग गर्ने कला र व्यवस्थापकीय विज्ञानलाई कार्यालयीय व्यवस्थापन भनिन्छ ।

कुनै पनि कार्यालय सूचारु रुपले  सञ्चालन गर्न र कार्यालयका कामहरुलाई सुसंगठित , सुव्यवस्थित, वैज्ञानिक एवं प्रभावकारी ढंगले सम्पन्न गर्नका लागि गरिने Planning, Organizing, Staffing, Directing, Coordinating, Monitoring, Budgeting, Reporting  /  evaluating सम्मका कार्यहरुलाई कार्यालय व्यवस्थापन भनिन्छ । 

कार्यालय व्यवस्थापनका विशेषता

• कार्यालय  व्यस्थापन एउटा कला साथै विज्ञान पनि हो । 
• कार्यालयले सम्पादन गर्ने निश्चित उद्देश्यमा केन्द्रित हुन्छ ।
• कार्यालयमा भौतिक, वित्तिय, मानवीय तथा सूचना स्रोत रहन्छन् । जसको निपुर्णता पुर्वक परिचालन, संयोजन र समन्वय  गरिन्छ । 
• व्यवस्थापनलाई वाह्य र आन्तरिक वातावरणले प्रभाव पार्छ । 
• कार्यालय व्यवस्थापनको प्रतिविम्ब सेवाप्रवाहमा झल्कन्छ ।  

कार्यालय व्यवस्थापनको महत्व 

1. संगठनको कार्यालय तहको उद्देश्य समयमै हासिल गर्न कार्यालयको उचित व्यवस्थापन हुनुपर्छ । 
2. साधन स्रोतको अधिकताम उपयोग गरी लागत कम गर्न 
3. नाफा अभिवृद्धि गर्न, सार्वजनिक सेवा प्रदान गर्ने कार्यालयको हकमा सरल र  प्रभावकारी रुपमा सेवा प्रवाह गर्न 
4. प्रभावकारी रुपमा सूचना तथा सञ्चारको उपयोग गर्न
5. उपयुक्त कार्य, वतावरण निर्माण गर्न
6. कर्मचारीको वैज्ञानिक व्यवस्थापन गर्न, उत्प्रेरित र सक्षम कर्मचारी प्राप्त गर्न 
7. परिर्वतन र विकासलाई  संस्थागत गर्ने
8. कार्यललयलाई परिवर्तनबाट  सिर्जित अवसर उपयोग गर्न सक्षम तुल्याउन 
9. काममा समन्वय र एकरुपता कायम गर्न 
10. जनसम्पर्क स्थापित गर्न